JOSM

JOSM is een programma om OpenStreetMap gegevens mee te bewerken.

Eenmalige configuratie

1. Installeer JOSM: dat is de Java-OSM-editor; https://josm.openstreetmap.de/ . Het maakt niet uit welke versie je kiest; josm-tested.jar is de meest stabiele versie, of natuurlijk de windows-installer als je dat prettiger vindt.
2. Stel de juiste API-server in. Dat doe je in het instellingen-venster (via het menu Bewerken → Voorkeuren, via de 8^ste menuknop in de knoppenbalk, of met sneltoets F12). Klik dan het tweede verticale tabblad aan (de wereldbol met de stekker), vink gebruik de standaard URL uit, en voer als URL dit in: http://web2.fa.knaw.nl/osmapi. Kies daarna daaronder in het tabblad Authenticatie voor Basis-authenticatie-gebruiken, in plaats van OAuth gebruiken. Vul dan je gebruikersnaam en wachtwoord in. Test tot slot of alles klopt door op Valideren te klikken, net na de URL die je zonet ingevuld hebt. Als het goed is, verschijnt er dan een groen vinkje. Klik daarna op `OK'. Dit is het enige wat qua server-verbindingen geconfigureerd hoeft te worden.
3. Achtergrond-kaartmateriaal. In JOSM kun je oneindig veel achtergrondkaarten gebruiken, om je tekenwerk op te baseren. Je laadt die kaarten in via een zogenaamde WMS (Web Map Service). Dat is een protocol die stukjes achtergrondkaart over HTTP verstuurt, in een bepaalde tegel-versnijding in een bepaalde projectie. Praktisch gezien hoef je niets meer te doen dan de relevante URL toe te voegen. Dat doe je via het menu Afbeeldingen \pijl Voorkeuren voor afbeeldingen. Klik dan rechtsonderin op +WMS. Voer dan als URL dit in: http://mapserver.fa.knaw.nl/basiskaart/gemeente_blended.php?gemeente=[GEMEENTENAAM]] . Druk daarna op Lagen ophalen. Klik dan Bladen open. Als daar enkel 'Akkerwoude' zou staan, heb je een tikfout in de url gemaakt. Als de URL klopt, krijg je een hele lijst te zien met sub-lagen (per minuutplan en uitsnede) voor die gemeente. Klik de eerste in dat lijstje aan, houd shift ingedrukt, en dan de laatste van dat lijstje onder Bladen. Vervolgens kun je individuele bladen de-selecteren, door met ctrl ingedrukt deze bladen aan te klikken. Als afbeeldingsformaat moet je dan voor image/png; mode=8bit kiezen. Bij 4 (bevestig de URL) hoef je niets te doen. Bij 5 kies je best wel voor een kortere naam, zoals kad1832 - [GEMEENTENAAM]. Dit is puur een label voor de laag. Bevestig met OK. Herhaal dit proces voor elke gemeente waarvoor je de minuutplans wil toevoegen. De naam van de gemeente kun je uit de georeferentie-website die ik je eerder toestuurde halen, mocht je de precieze schrijfwijze niet vinden.
4. Voeg ook best de HisGIS-OSM-laag toe. Dat doe je in datzelfde Afbeeldingen \pijl Voorkeuren menu, met het knopje +TMS. Onder 1 vul je deze URL in: http://web2.fa.knaw.nl/tms/osm_tiles/{z}/{x}/{y}.png . Maximale zoomniveau is 22. Als naam kun je ook weer zelf een label kiezen. Bevestig met OK.
5. Daarmee zijn alle zaken geconfigueerd. JOSM onthoudt deze instellingen ook na het herstarten, dus dit hoef je slechts eenmalig uitvoeren (en in de toekomst gaat dit hele proces volautomatisch) via een Tasking Manager die al onderdeel is van de stack, maar die ik nog niet helemaal uitgerold heb voor onze database.
6. Installeer nog de HouseNumberTaggingTool. Dat doe je in het menu, via Bewerken → Voorkeuren → Invoegtoepassingen (vierde tabblad van boven), en dan bij zoeken ``house intikken, en de HouseNumberTaggingTool aanvinken. Herstart JOSM hierna.

Werkwijze

• Start JOSM en ga naar Afbeeldingen boven in het menu en selecteer daaronder de HisGis-OSM laag. Zoom vervolgens eerst uit tot het te bewerken gebied in beeld komt, en zoom vervolgens in op dat gebied. Het verslepen van de kaart gaat door de muis te bewegen met de rechter muisknop ingedrukt.

• Voeg ook de minuutplans toe als kaartlaag, zoals hierboven beschreven.

• Nu moet je voor een gedeelte van het gebied de vector-gegevens van de server downloaden, voor zover die al ingevoerd zijn. Dat doe je met de download-knop in de knoppenbalk (de derde knop van links). Let erop dat het gebied niet te groot is; dan krijg je vanzelf wel een foutmelding vanuit de server. Druk daarna op Downloaden. Vervolgens verschijnen alle vector-gegevens voor dat gebied in beeld.

• Voor je gaat tekenen, hoef je enkel nog de visuele stijl wat te tweaken, zodat het iets beter zichtbaar is. Rechts in JOSM heb je een paneel Lagen, met daarin 3 losse lagen: het vector-bestand (Gegevenslaag 1), de minuutplans voor de gemeente waar je voor werkt, en de OSM-kaart. Ik vind het zelf het prettigste om daarbij de minuutplans aan te klikken, en dan in de kleine knoppenbalk van het lagen-paneel, op het oogje met de gradiënt te klikken (voorlaatste knop). Je kunt dan een handvol parameters van de weergave instellen. Het beste resultaat krijg je als je de gamma van 0.5 naar ca. 0.8 schuift, en vervolgens de dekking van 1.0 naar 0.6. Dan schijnen de kleuren van de onderliggende HisGIS-OSM-kaart doorheen het minuutplan, en dat maakt het (vind ik) visueel makkelijker leesbaar. Speel zelf maar wat met de waarden tot het contrast van de minuutplans voor jou optimaal is. Let daarbij op de volgorde van de lagen: de bovenste ligt bovenop.

• Nu kun je echt gaan tekenen. Er zijn daartoe twee belangrijke tools, en die staan helemaal bovenin de linker verticale knoppenbalk: de selectie-tool (sneltoets s) en de teken-tool (sneltoets a). Met de selectie-tool kun je individuele elementen selecteren (nodes, lijnen en vlakken (dubbelklikken)). In combinatie met Ctrl, ⇧ Shift en Alt kun je je selectie aanpassen. Je begint met tekenen door ergens te klikken, terwijl de teken-tool geselecteerd is. Automatisch past het systeem snapping toe, waardoor je precies op aangewezen punten of lijnen uitkomt. Je stopt met tekenen door een punt twee keer aan te klikken, of met esc. Een punt teken je dus door 2 keer op dezelfde plek te klikken met de teken-tool. Van zodra je 1 keer geklikt hebt, maakt JOSM er automatisch een lijn van. Een polygoon (vlak) krijg je door een lijn te tekenen met hetzelfde begin- en eindpunt. De percelen zul je steeds als vlak tekenen, terwijl je de wegen en waterlopen daarnaast ook als lijn moet toevoegen.

• Aanvullende teken-opties: Als je minimaal 3 punten geselecteerd hebt (of vb een heel perceel), dan kun je het perceel met \toets{q} precies rechthoekig maken. Let wel op, want soms is dat niet wat je eigenlijk wil. Gelijkaardig kun je als je 2 of meer punten geselecteerd hebt, met k de punten op 1 rechte dwingen, waarbij het eerst en laatste punt dat je selecteert het uitgangspunt van de rechte vormen.

• Elke perceelsgrens zul je in principe dus twee keer tekenen: een keer voor elk perceel aan weerszijden van de lijn. Soms, als een grens heel erg kronkelt, is dat erg vervelend werken, want de twee lijnen moeten precies op elkaar vallen. Van zodra je met een nieuwe lijn minimaal twee punten van een eerder getekende lijn in volgorde hebt aangetikt, kun je met f naar het volgende punt langs die lijn springen. Zo kun je heel erg snel een lijn over een bestaande lijn tekenen.

• Als je een perceel ingetekend hebt, is deze gelijk geselecteerd (rood weergegeven in JOSM). Nu kun je best gelijk het perceelnummer toekennen. Dat doe je met de HouseNumberTaggingTool. Je kent een 'huisnummer' aan het perceel toe, door simpelweg op \toets{k} te drukken. In dat menu kun je nog een en ander instellen. Het komt er op neer dat je alles uitvinkt, behalve 2 velden: Code|addr:state en addr:housenumber. Deze velden misbruiken we voor de kadastrale sectie, en het kadastrale perceelnummer. Met het schuifje onderin kun je de ophoging instellen, elke keer als je op k drukt. Het handigste is het om dat op 1 in te stellen. Het idee is dat je steeds in volgorde de percelen intekent, en na het voltooien van het perceel, hoef je enkel op k te drukken, en daarna op ↵ Enter.

• Complexe perceelsvormen. Daar waar een perceel een 'gat' bevat (vb als ringvorm), moet je een multi-polygoon aanmaken. Dat doe je door zowel de buitenrand als de binnenrand in te tekenen, en vervolgens op Ctrl+b te drukken. De eigenschappen ken je vervolgens aan de multi-polygoon toe, en niet aan de lijnen die de buitenzijde of binnenzijde van de multi-polygoon vormen.

• Als het tekenwerk in technische zin lukt, kun je de inhoudelijke opmerkingen in het volgende deel lezen, om meer grip te krijgen op wat op welke manier moet worden ingetekend.

• Als je klaar bent met tekenen, hoef je enkel de gegevens nog op te laden naar de centrale server. Dat doe je met de vierde knop in de knoppenbalk. Vervolgens krijg je een aantal foutmeldingen te zien; deze kun je negeren; klik op Doorgaan met uploaden. Vervolgens krijg je zien welke wijzigingen er aangebracht zullen worden. Je moet dan onderin dat venstertje nog even aangeven welke veranderingen je ingevoerd hebt (vb intekenen van gebouwen), en de gegevensbron voor je wijzigingen noemen (vb. minuutplans). Als laatste hoef je enkel nog op Aanpassingen uploaden te klikken.